Μισό αιώνα πριν, η Ελλάδα ήταν μια φτωχή χώρα στην άκρη της Ευρώπης. Στις απομακρυσμένες περιοχές, ιδίως στα νησιά, δεν είχε φτάσει ούτε ρεύμα ούτε τηλέφωνο. Η χώρα δεν είχε γίνει ακόμα μέλος της Ε.Ε. και η Δημοκρατία δεν είχε αποκατασταθεί. Αυτό, θα γινόταν λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1974.

Στα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης, η Ελλάδα άλλαξε με δραματικό τρόπο. Οικονομικά, το βιοτικό επίπεδο των πολιτών έκανε άλματα, παρά τη χρεοκοπία του 2010. Πολιτικά, πρόκειται για την πιο ευτυχή (μακρά) περίοδο στην Ιστορία της χώρας. Κοινωνικά, κάθε νέα γενιά είναι πιο φιλόδοξη, πιο μορφωμένη και πιο καλοζωισμένη από την προηγούμενη. Η Δημοκρατία κλείνει μισό αιώνα σταθερής και ήρεμης λειτουργίας.

Είναι λοιπόν όλα καλύτερα σήμερα, 50 χρόνια μετά; Στη βάση της σύγκρισης, η κοινωνική επιστήμη θα έλεγε αβίαστα «ναι». Η πλειονότητα των πολιτών, ωστόσο, κάθε φορά που καλείται να απαντήσει στο ερώτημα, αισθάνεται έναν κόμπο στον λαιμό. Η Ηλεία, η Μάνδρα, το Μάτι, τα Τέμπη έχουν παίξει τον ρόλο τους σε αυτό.

Αν κάτι έχει κάνει αλγεινή εντύπωση, σχεδόν σε όλες τις τραγωδίες, είναι η στάση των εμπλεκομένων πολιτικών ή κρατικών αξιωματούχων να μη δείξουν οποιαδήποτε συμπόνια για τα θύματα. Ενοχοι και αθώοι έφυγαν από το δικαστήριο για το Μάτι χωρίς να πουν μια κουβέντα για τους συγγενείς. Η Ρένα Δούρου, πρώην περιφερειάρχης Αττικής, εξέδωσε μια ανακοίνωση 884 λέξεων για την πρωτόδικη δικαίωσή της. Σε αυτήν, το δράμα των συγγενών περιγράφεται σαν «αδικία (!) που υπέστησαν και υπερτερεί της αδικίας που υπέστην εγώ» , όπως αναφέρει χαρακτηριστικά. Αυτό είναι όλο.

Ο τότε αρχηγός του Πυροσβεστικού Σώματος, Σωτήρης Τερζούδης, καταδικάστηκε από τη Δικαιοσύνη. Κατά τη διάρκεια της δίκης μάς είπε ότι «δεν θα έκανε τίποτα διαφορετικά». Ο επίσης καταδικασμένος υπαρχηγός Βασίλης Ματθαιόπουλος κατέθεσε ότι «σε ένα συμβάν θα υπάρξουν παραλείψεις και αστοχίες». Αφόρητος κυνισμός και ασέβεια απέναντι σε δέκα εκατομμύρια πολίτες. Πόσο μάλλον απέναντι στα παιδιά, στα αδέλφια και στους γονείς των θυμάτων.

Η ευθιξία είναι πια άγνωστη λέξη για το πολιτικό προσωπικό και τους αξιωματούχους δημόσιους λειτουργούς. Η ανάληψη ευθύνης, το ίδιο. Δείχνουν να μη συναισθάνονται, να τους ενδιαφέρει μόνο η αναζήτηση υπερασπιστικής γραμμής και μιας τυπικής δικαίωσης που θα τους δώσει «ανάσα» να συνεχίσουν την πορεία τους.

Στα Τέμπη ζήσαμε μια από τα ίδια. Η διοίκηση του ΟΣΕ δεν έφυγε αυτοβούλως, την υποχρέωσαν σε παραίτηση. Η Hellenic Train εξακολουθεί να ποιεί τη νήσσαν. Ο Κώστας Καραμανλής είχε τη στοιχειώδη λογική να παραιτηθεί, ακύρωσε όμως την πράξη του με τη σπουδή του να είναι ξανά υποψήφιος στις Σέρρες. Στη δίκη θα ακούσουμε πως όλοι τα έκαναν όλα σωστά. Προφανώς έφταιγε η κακιά η ώρα. Οπως έφταιγε το φαινόμενο της χιλιετίας για την καταστροφή του Θεσσαλικού Κάμπου τον περασμένο Σεπτέμβριο. Εκεί απέδωσε το κακό ο πρώην περιφερειάρχης Θεσσαλίας Κώστας Αγοραστός, που προσπάθησε να επανεκλεγεί βουτώντας στα λασπόνερα.

Χρειάζεται να πάμε σχεδόν 50 χρόνια πίσω, στις απαρχές της Μεταπολίτευσης, για να δούμε μια διαφορετική συμπεριφορά. Το μακρινό 1976, μέσα σε λίγες ημέρες, πέθαναν επτά παιδάκια σε δύο διαφορετικές πόλεις. Στο Αγρίνιο και στη Λάρισα. Οι έρευνες έδειξαν ότι όλα τα παιδάκια έπασχαν από μεσογειακή αναιμία και ότι οι θάνατοι προκλήθηκαν από μεταγγίσεις μολυσμένου αίματος.

Διευθυντής του κέντρου ήταν τότε ο Κερκυραίος γιατρός Ηλίας Πολίτης, ένας από τους πρωτοπόρους της αιματολογίας στη χώρα μας. Οι έρευνες δεν τον έδειξαν ως υπεύθυνο για την τραγωδία, το λάθος να μην αποστειρώσει τις φιάλες το είχε κάνει ο κλιβανιστής του κρατικού κέντρου και μάλιστα ασκήθηκε δίωξη εναντίον του. Κανείς, ούτε καν τα αδηφάγα μέσα της εποχής, δεν διανοήθηκε να βάλει στο κάδρο των ευθυνών τον Ηλία Πολίτη.

Εκείνος όμως κατέρρευσε. Θεώρησε ότι ήταν υπεύθυνος για την τραγωδία και τους θανάτους των επτά παιδιών και δεν μπόρεσε να το αντέξει: το πρωί της Καθαράς Δευτέρας του 1976 αυτοκτόνησε.

Η απόφασή του να τερματίσει τη ζωή του σε καμία περίπτωση δεν αποτελεί πρότυπο. Δεν είναι αυτή η λύση, ούτε ο ενδεδειγμένος τρόπος για εξιλέωση. Ομως, αυτό έλεγε ο δικός του κώδικας αξιών, ό,τι και αν έγραφαν τα πορίσματα των δικαστών.

Από το ένα άκρο στο άλλο. Από τον Ηλία Πολίτη, σε όσους γυρνούν την πλάτη στους πολίτες. Φαίνεται πως στα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης απολέσαμε το ατομικό αίσθημα ευθύνης. Κανείς δεν παραιτείται, κανείς δεν ζητά μια ειλικρινή συγγνώμη, κανείς δεν επιλέγει να δοκιμάσει άλλη δουλειά - όλοι κοιτάζουν πώς θα αποτινάξουν την ευθύνη από πάνω τους για να πάνε λίγο παρακάτω. Γίναμε χοντρόπετσοι. Αλλά πόσο πια;